در فیزیولوژی تمرین، ابزار بهخودیخود عامل رشد نیست؛ بلکه حجم، شدت، و بار مکانیکی تعیینکنندهاند. انتخاب بین وزنههای آزاد و دستگاهها باید بر پایهی هدف فیزیولوژیک و نوع فیبر عضلانی باشد.
تیم تحقیقاتی بدنفیتیکی از مباحث بنیادین در علوم تمرین مقاومتی، مقایسهی اثرات تمرین با وزنههای آزاد (مانند دمبل و هالتر) در برابر تمرین با دستگاههای بدنسازی بر رشد عضله، قدرت، و عملکرد عصبیعضلانی است. بر اساس متاآنالیزهای منتشرشده تا سال ۲۰۲۵، تفاوت معناداری در هایپرتروفی عضلانی بین دو روش مشاهده نشده است مشروط بر آنکه حجم تمرین و شدت یکسان باشند. با این حال، الگوهای فعالسازی عضلانی، سازگاری عصبی، و قابلیت انتقال عملکردی بین این دو شیوه متفاوت است.
متاآنالیز منتشرشده در سال ۲۰۲۳ در مجلهی BMC Sports Science, Medicine and Rehabilitation با بررسی ۱۲ کارآزمایی تصادفی کنترلشده نشان داد تفاوت معناداری در رشد عضله بین تمرین با وزنههای آزاد و دستگاهها وجود ندارد (SMD ≈ −0.06, p = 0.75). منبع
مرور دیگری در Frontiers in Sports and Active Living (2022) تأکید میکند که تفاوت اصلی بین دو روش، نه در حجم عضله، بلکه در نحوهی درگیری عضلات تثبیتکننده و میزان کنترل عصبی-حرکتی است. منبع
مطالعهی EMG دانشگاه میامی (۲۰۲۴) نشان داد اسکوات آزاد نسبت به اسکوات اسمیت فعالیت بیشتری در عضلات گلوتئوس، همسترینگ، و عضلات تنه ایجاد میکند. منبع
زمانی که متغیرهای بار، تکرار، و حجم برابر باشند، رشد عضله در هر دو روش تقریباً یکسان است؛ اما تمرین با وزنههای آزاد فعالسازی بیشتری در واحدهای حرکتی و فیبرهای تثبیتکننده دارد.
بر اساس مطالعات Journal of Strength and Conditioning Research (2024)، افزایش قدرت بیشینه (۱RM) بیش از هر چیز تابع اصل «ویژگی تمرین» است؛ یعنی اگر آزمون با هالتر انجام شود، تمرین با هالتر منجر به پیشرفت بیشتر در همان الگو خواهد شد. به همین ترتیب، تمرین با دستگاه در آزمون دستگاهی مؤثرتر است. منبع
این یافته نشان میدهد که نوع ابزار باید بر اساس هدف عملکردی انتخاب شود، نه صرفاً براساس در دسترس بودن یا ترجیح شخصی.
هر دو روش مؤثرند؛ معیار اصلی، رسیدن به حجم تمرین کافی (حداقل ۱۰–۲۰ ست مؤثر در هفته برای هر گروه عضلانی) و بار نزدیک به ناتوانی است. دستگاهها امکان تمرکز بر فیبر هدف و کاهش خستگی عصبی را فراهم میکنند.
تمرین با وزنههای آزاد مانند اسکوات، ددلیفت و پرس هالتر، به دلیل درگیری گسترده عضلات و تقویت هماهنگی عصبی، انتقال عملکردی بیشتری به فعالیتهای ورزشی دارد.
دستگاهها با مسیر حرکتی ثابت، برای افراد مبتدی، سالمندان، یا در دوران بازتوانی گزینهی ایمنتری محسوب میشوند.
بر اساس شواهد علمی معتبر، انتخاب بین تمرین با وزنههای آزاد (دمبل، هالتر) و دستگاههای بدنسازی، وابسته به هدف تمرین، تجربهی فرد و مرحلهی تمرینی است. در شرایط مساوی از نظر حجم و شدت، تفاوتی در رشد عضله مشاهده نمیشود. با این حال، تمرین با وزنههای آزاد موجب ارتقاء بیشتر در کنترل حرکتی و قدرت عملکردی میشود، در حالی که دستگاهها ایمنی و تمرکز عضلانی بالاتری فراهم میکنند.
BMC Sports Science, Medicine and Rehabilitation (2023)
منبع
Frontiers in Sports and Active Living (2022)
منبع
PubMed: EMG Analysis of Free-weight vs. Smith Machine Squats (2024)
منبع
Journal of Strength and Conditioning Research (2024)
منبع
National Strength and Conditioning Association Guidelines (2025)
منبع