عوارض کراتین بر کلیه‌ها: راهنمای علمی کامل ۲۰۲۵

یافته‌های متاآنالیز ۲۰۲۵

مهم‌ترین مطالعه علمی در این زمینه، متاآنالیز منتشر شده در BMC Nephrology سال ۲۰۲۵ است که توسط Naeini و همکاران انجام شد. این تحقیق جامع ۲۱ مطالعه علمی را بین سال‌های ۲۰۰۰ تا ۲۰۲۵ بررسی کرد و به نتایج قطعی زیر رسید: [منبع: BMC Nephrology 2025, Naeini et al.]

• افزایش جزئی در کراتینین سرم: مصرف کراتین با افزایش کوچک اما معنی‌دار در سطح کراتینین خون همراه بود (۰.۰۷ میکرومول در لیتر)
• بدون تأثیر بر GFR: نرخ فیلتراسیون گلومرولی (شاخص اصلی عملکرد کلیه) هیچ تغییری نکرد
• نتیجه‌گیری: کراتین برای افراد سالم در دوزهای استاندارد (۳-۵ گرم/روز) کاملاً ایمن است

چرا کراتینین بالا می‌رود اما کلیه سالم می‌ماند؟

نکته کلیدی: کراتین به طور طبیعی در بدن به کراتینین تبدیل می‌شود (حدود ۲٪ روزانه از ذخایر کراتین). وقتی شما کراتین مصرف می‌کنید، کراتینین بیشتری تولید می‌شود - این یک فرایند متابولیکی کاملاً طبیعی است، نه نشانه آسیب کلیوی. [منبع: Evidence Based Muscle 2025]

مطالعات متعدد نشان داده‌اند که حتی مصرف طولانی‌مدت کراتین (تا ۵ سال) هیچ تأثیر منفی بر نشانگرهای عملکرد کلیوی ندارد. مطالعه سیستماتیک ۲۰۱۹ منتشر شده در PMC تأکید کرد: "مکمل کراتین آسیب کلیوی ایجاد نمی‌کند." [منبع: PMC - Is It Time for a Requiem for Creatine Supplementation-Induced Kidney Failure?]

نظر سازمان‌های پزشکی

موضع رسمی سازمان‌های پزشکی اصلی درباره مصرف کراتین در نوجوانان محافظه‌کارانه است. آکادمی اطفال آمریکا (AAP) و کالج پزشکی ورزشی آمریکا (ACSM) توصیه می‌کنند که افراد زیر ۱۸ سال از مکمل‌های افزایش‌دهنده عملکرد، از جمله کراتین، خودداری کنند. [منبع: CHOC Children's Health 2023, Orlando Health 2024]

دلیل این محافظه‌کاری: نه به خاطر خطرات اثبات‌شده، بلکه به دلیل کمبود تحقیقات بلندمدت در این گروه سنی. مطالعات درمانی بالینی در کودکان و نوجوانان (برای بیماری‌هایی مانند دیستروفی عضلانی) نشان داده‌اند که کراتین ایمن است، اما تحقیقات در ورزشکاران نوجوان محدود است.

شواهد علمی موجود

با این حال، تحقیقات منتشر شده در Nutrients سال ۲۰۲۱ و Frontiers in Nutrition سال ۲۰۱۸ نشان می‌دهند که: [منبع: PMC - Creatine Supplementation in Children and Adolescents 2021]

• ایمنی کوتاه‌مدت تأیید شده: مطالعات کوتاه‌مدت (۵-۷ روز تا ۸ هفته) در ورزشکاران نوجوان نشان داده‌اند که کراتین به خوبی تحمل می‌شود
• بدون عوارض جانبی جدی: هیچ آسیب کلیوی، کبدی یا سایر مشکلات سلامتی در نوجوانان مصرف‌کننده گزارش نشده است
• بهبود عملکرد: نوجوانان ورزشکار نیز مانند بزرگسالان از مزایای کراتین بهره‌مند می‌شوند
• استفاده درمانی موفق: کراتین برای درمان بیماری‌هایی مانند دیستروفی عضلانی دوشن در کودکان استفاده شده و هیچ مشکلی در عملکرد کلیوی ایجاد نکرده است

توصیه انجمن بین‌المللی تغذیه ورزشی (ISSN)

ISSN در سند موضعی خود اعلام کرده: "اگر احتیاط‌ها و نظارت مناسب انجام شود، مصرف کراتین مونوهیدرات در ورزشکاران نوجوان قابل قبول است." با این شرایط: [منبع: ISSN Position Stand, Sarah Remmer RD 2025]

• نوجوان در تمرینات جدی و تحت نظارت شرکت دارد
• رژیم غذایی متعادل و کامل دارد
• درباره استفاده صحیح کراتین آگاهی کامل دارد
• از دوزهای توصیه‌شده تجاوز نمی‌کند

تفاوت بین کراتین و کراتینین

مهم است که تفاوت این دو را درک کنید:

• کراتین (Creatine): یک ترکیب طبیعی که بدن تولید می‌کند و از غذا یا مکمل دریافت می‌شود. به تولید انرژی در عضلات کمک می‌کند
• کراتینین (Creatinine): محصول ضایعاتی که از تجزیه کراتین در عضلات حاصل می‌شود. کلیه‌ها کراتینین را فیلتر کرده و از طریق ادرار دفع می‌کنند

علل کراتینین بالا

سطح بالای کراتینین در خون می‌تواند نشانه‌های مختلفی داشته باشد: [منبع: Medical News Today 2025, HealthTree 2025]

• بیماری کلیوی: اگر کلیه‌ها به درستی کار نکنند، نمی‌توانند کراتینین را به طور مؤثر فیلتر کنند
• مصرف پروتئین زیاد: مصرف بیش از حد پروتئین می‌تواند موقتاً کراتینین را افزایش دهد
• ورزش شدید: فعالیت بدنی سنگین باعث تخریب عضلانی و آزاد شدن کراتینین بیشتر می‌شود
• کم‌آبی: عدم مصرف کافی آب می‌تواند کراتینین را افزایش دهد
• برخی داروها: NSAIDها (مانند ایبوپروفن) می‌توانند بر عملکرد کلیه تأثیر بگذارند
• مصرف مکمل کراتین: مصرف کراتین به طور طبیعی کراتینین را افزایش می‌دهد (بدون نشانه بیماری)

عوارض کراتینین بالای مزمن

اگر کراتینین بالا ناشی از بیماری کلیوی باشد، می‌تواند عوارض جدی داشته باشد:

• کاهش عملکرد کلیوی تا نارسایی کلیه
• افزایش فشار خون
• تجمع مواد سمی در خون
• ضعف استخوان‌ها و اختلالات کلسیم
• کم‌خونی
• خستگی مزمن

راه‌های کاهش کراتینین بالا

• کاهش مصرف پروتئین: به ویژه گوشت قرمز را محدود کنید
• افزایش مصرف فیبر: غلات کامل، میوه‌ها و سبزیجات
• هیدراتاسیون کافی: حداقل ۲-۳ لیتر آب در روز
• محدود کردن نمک: سدیم کمتر برای سلامت کلیه
• ترک سیگار: سیگار به شدت به کلیه‌ها آسیب می‌رساند
• محدود کردن الکل: الکل می‌تواند عملکرد کلیه را مختل کند
• قطع مکمل کراتین: اگر پزشک توصیه کند (معمولاً لازم نیست مگر بیماری کلیوی وجود داشته باشد)

چرا میوه‌ها برای کاهش کراتینین مفید هستند؟

میوه‌ها منابع عالی فیبر، آنتی‌اکسیدان‌ها و ویتامین‌ها هستند که می‌توانند به سلامت کلیه کمک کنند. میوه‌های خاصی که کم‌پتاسیم و کم‌فسفر هستند، برای افرادی که سطح کراتینین بالا دارند یا نگرانی درباره سلامت کلیه دارند، ایده‌آل هستند. [منبع: ICICI Lombard 2025, Redcliffe Labs 2025]

بهترین میوه‌ها برای کاهش کراتینین

این میوه‌ها به دلیل محتوای پایین پتاسیم و فسفر، برای سلامت کلیه مفید هستند:

• کرن‌بری (زغال‌اخته): سرشار از آنتی‌اکسیدان‌ها و خواص ضدالتهابی. برای سلامت دستگاه ادراری بسیار مفید است و می‌تواند عفونت‌های کلیوی را کاهش دهد
• سیب: غنی از فیبر، ویتامین C و آنتی‌اکسیدان‌ها. پتاسیم و فسفر پایین دارد
• هندوانه: محتوای آب بالا دارد و به دفع سموم از بدن کمک می‌کند. کراتینین را کاهش می‌دهد
• آناناس: حاوی برومِلَین، آنزیمی که التهاب را کاهش می‌دهد. پتاسیم و فسفر پایین
• بلوبری (توت‌آبی): سرشار از آنتی‌اکسیدان‌ها و کم‌سدیم، کم‌پتاسیم و کم‌فسفر. برای کلیه‌ها عالی است
• توت‌فرنگی: غنی از ویتامین C و آنتی‌اکسیدان‌ها. التهاب را کاهش می‌دهد
• گلابی: محتوای فیبر بالا و پتاسیم پایین. برای رژیم کلیوی مناسب است
• هلو: کم‌پتاسیم و غنی از ویتامین‌ها و مواد معدنی
• گیلاس: آنتی‌اکسیدان‌های قدرتمند دارد و التهاب را کاهش می‌دهد

میوه‌هایی که باید اجتناب کنید

این میوه‌ها پتاسیم بالایی دارند و برای افراد با کراتینین بالا یا مشکلات کلیوی مناسب نیستند: [منبع: Apollo Hospitals, Sai Sanjivani]

• موز: بسیار غنی از پتاسیم (۴۲۲ میلی‌گرم در یک موز متوسط)
• پرتقال و آب پرتقال: پتاسیم بالا (۱۷۴ میلی‌گرم در یک پرتقال کوچک)
• گوجه‌فرنگی: پتاسیم بالا و سطح بالای آفت‌کش‌ها
• آووکادو: بسیار غنی از پتاسیم
• میوه‌های خشک: زردآلو، آلو، کشمش و خرما - همگی پتاسیم بسیار بالا دارند

سبزیجات دوست‌دار کلیه

علاوه بر میوه‌ها، این سبزیجات نیز برای کاهش کراتینین مفید هستند:

• گل‌کلم - غنی از ویتامین C، فولات و فیبر
• پیاز - سرشار از فیبر و اسید فولیک
• فلفل دلمه‌ای قرمز - کم‌پتاسیم و غنی از ویتامین‌ها
• خیار - محتوای آب بالا و کم‌پتاسیم
• بادمجان - کم‌پتاسیم و غنی از فیبر
• کلم - آنتی‌اکسیدان‌های قوی و فیبر بالا

آیا کراتین/کراتینین باعث سرطان می‌شود؟

این یکی از نگرانی‌های رایج است، اما خبر خوب این است که تحقیقات جدید سال ۲۰۲۵ نشان می‌دهند که دریافت کراتین از رژیم غذایی در واقع با کاهش ریسک سرطان همراه است. مطالعه بزرگ منتشر شده در Frontiers in Nutrition که داده‌های ۲۵,۸۷۹ بزرگسال آمریکایی را بررسی کرد، به یافته‌های شگفت‌انگیزی رسید: [منبع: Frontiers in Nutrition 2025, Jiang et al.]

• کاهش ۵٪ ریسک سرطان: برای هر افزایش انحراف معیار در دریافت کراتین، ریسک سرطان ۵٪ کاهش یافت
• اثر قوی‌تر در مردان: در مردان، کاهش ریسک ۷٪ بود
• بهترین نتایج در سالمندان: در بزرگسالان مسن، دریافت بالاتر کراتین با کاهش ۱۴٪ ریسک سرطان همراه بود

مکانیسم‌های محافظتی کراتین

چگونه کراتین ممکن است در برابر سرطان محافظت کند؟

• خواص ضدالتهابی: کراتین التهاب مزمن را کاهش می‌دهد که یک عامل ریسک سرطان است
• آنتی‌اکسیدان: از سلول‌ها در برابر استرس اکسیداتیو محافظت می‌کند
• تقویت ایمنی: کراتین به تقویت سیستم ایمنی بدن کمک می‌کند
• تنظیم متابولیسم: به حفظ سلامت متابولیک کمک می‌کند

کراتینین و انواع خاص سرطان

تحقیقات نشان داده‌اند که رابطه بین کراتینین و سرطان پیچیده است و بسته به نوع سرطان متفاوت است: [منبع: MDPI Antioxidants 2025, PMC 2023]

• سرطان ریه: در سیگاری‌ها، سطوح بالاتر کراتینین با کاهش ریسک سرطان ریه همراه بود - احتمالاً به دلیل نقش آنتی‌اکسیدانی آن
• سرطان روده بزرگ: مطالعه بین‌المللی نشان داد کراتینین بالا خطر مرگ را در بیماران سرطان رکتوم (نه کولون) افزایش می‌دهد
• سرطان پروستات: سطوح بالاتر کراتینین سرم با افزایش ریسک سرطان پروستات همراه بود
• سرطان کلیه: کراتینین بالا و eGFR پایین با افزایش ریسک سرطان کلیه مرتبط است

مکمل کراتین و بیماران سرطان

تحقیقات Memorial Sloan Kettering Cancer Center نشان می‌دهد: [منبع: MSKCC 2025]

• مکمل کراتین در بیماران سرطان کولورکتال کاشکسی (تحلیل عضلانی) را بهبود نبخشید
• در بیماران سرطان پروستات تحت درمان ADT، کراتین همراه با تمرین مقاومتی مزایای اضافی نداشت
• در بازماندگان سرطان سینه، کراتین عملکرد عضلانی را بهبود نبخشید
• در مدل‌های حیوانی، کراتین رشد تومور را سرکوب کرد، اما متاستاز سرطان کولورکتال و سینه را تقویت کرد

نتیجه‌گیری درباره کراتین و سرطان

برای افراد سالم: دریافت کراتین از رژیم غذایی و مکمل‌ها نه‌تنها خطرناک نیست، بلکه ممکن است در برابر برخی سرطان‌ها محافظت کند. ترس از اینکه "کراتین باعث سرطان می‌شود" علمی نیست و توسط تحقیقات ۲۰۲۵ رد شده است.

برای بیماران سرطان: شواهد محدودتر است. در حالی که کراتین خطرناک به نظر نمی‌رسد، مزایای روشنی در بیماران سرطانی نیز نشان نداده است. همیشه قبل از مصرف هر مکملی با تیم انکولوژی خود مشورت کنید.